Standard organizacyjny teleporady w POZ Medycyna Grabieniec
Czego szukasz?
Programy profilaktyczne Narodowego Funduszu Zdrowia w 2006 r.
Dłuższe życie jest najpiękniejszym darem jaki otrzymujemy od natury i warto przeżyć je w jak najlepszym zdrowiu. Służą temu profilaktyczne programy zdrowotne, które umożliwiają wczesną diagnostykę chorób powszechnie występujących, co umożliwia wdrożenie korzystnych zmian w stylu życia i leczenia i daje szansę na uniknięcie poważniejszych następstw rozwijającej się skrycie choroby.
Narodowy Fundusz Zdrowia prowadzi obecnie pięć programów profilaktycznych, które realizowane są w ramach podstawowej opieki zdrowotnej lub w poradniach specjalistycznych i są to:
1. Program profilaktyki chorób układu krążenia
2. Program profilaktyki przewlekłej obturacyjnej choroby płuc
3. Program profilaktyki raka piersi
4. Program profilaktyki raka szyjki macicy
5. Program badań prenatalnych.
Programy te będą realizowane w roku 2006 z możliwością przedłużenia okresu ich realizacji do 2008 r. Do programów tych zapraszane są osoby z określonych grup wiekowych, które spełniają dodatkowe kryteria kwalifikacji określone w wytycznych NFZ dla programów profilaktycznych.
1. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Choroby układu krążenia plasują się zarówno w Polsce, jak i na świecie na pierwszym miejscu jako przyczyna zgonów, przy czym w naszym kraju każdego roku stanowią one około połowę wszystkich zgonów i jest to jeden z najwyższych wskaźników w Europie (449,8 przypadków zgonów na 100 000 ludności w roku 2001- wg GUS).
Rozwój chorób układu krążenia jest procesem długotrwałym, wieloprzyczynowym i złożonym, a do czynników ryzyka ich rozwoju zaliczamy:
- wiek,
- płeć męską,
- obciążenia genetyczne tj. występowanie chorób układu krążenia wśród najbliższych członków rodziny płci męskiej przed 55 r. ż. i płci żeńskiej przed 65 r. ż.,
- nadciśnienie tętnicze krwi,
- zaburzenia lipidowe,
- palenie tytoniu,
- małą aktywność ruchową,
- otyłość,
- cukrzycę,
- nadużywanie alkoholu,
- zaburzenia w układzie krzepnięcia,
- nadmierny stres,
- nieracjonalne odżywianie.
Na w/w czynniki poza wiekiem, płcią i obciążeniami genetycznymi można korzystnie oddziaływać redukując w ten sposób ryzyko rozwoju chorób układu krążenia.
Program profilaktyki chorób układu krążenia NFZ przeznaczony jest dla osób w wieku 35, 40,45, 50 lub 55 lat, które nie były poddawane badaniom objętym Programem w ciągu ostatnich 36 miesięcy. Program nie jest oczywiście przeznaczony dla osób z już rozpoznaną chorobą układu krążenia.
W ramach Programu oznaczany jest poziom cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL, cholesterolu HDL, trójglicerydów, cukier na czczo, BMI (wskaźnika masy ciała), ekg oraz wywiad i badanie fizykalne. Dane te służą do określenia zagrożenia chorobami układu krążenia wg skali SCORE i zakwalifikowania do jednej z 4 grup, od czego uzależnione jest dalsze postępowanie profilaktyczne
2. Program profilaktyki przewlekłej obturacyjnej choroby płuc
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) jest jedną z najczęściej występujących chorób na świecie. Liczba chorych stale wzrasta dając w ten w sposób poważne następstwa społeczne i ekonomiczne. Szacuje się, że w Polsce POChP występuje u ok. 15 procent dorosłych Polaków. Udowodniono, że głównym czynnikiem ryzyka rozwoju POChP jest palenie papierosów i palacze papierosów są grupą wybitnie zagrożoną wystąpieniem POChP.
POCHP postępuje powoli. Jej pierwsze objawy to: kaszel oraz odkrztuszanie plwociny. Kolejnym objawem jest duszność, która jest następstwem nieodwracalnego zmniejszenia powierzchni oddechowej płuc.
Choroba ta przebiega w 4 stadiach:
Stopień I czyli wczesna postać POChP.
Charakteryzuje się kaszlem i odkrztuszaniem plwociny.
Stopień II czyli umiarkowana postać POChP.
Charakteryzuje się obecnością przewlekłego kaszlu z odkrztuszaniem plwociny.
Stopień III czyli ciężka postać POChP.
Charakteryzuje się progresją ww objawów z dusznością wysiłkową.
Stopień IV czyli bardzo ciężka postać POChP.
Charakteryzuje się obecnością objawów niewydolności oddechowej lub niewydolności prawokomorowej serca.
Chorobę wykrywamy zazwyczaj w stadium II lub III, kiedy pojawiająca się duszność zmusza chorego do szukania pomocy u lekarza. Niestety wdrażane wówczas leczenie jest drogie, a poza tym nie hamuje postępu choroby. Z drugiej strony zaprzestając palenia papierosów można uniknąć choroby lub spowolnić jej rozwój.
Dlatego celowe jest wczesne wykrywanie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc oraz regularne przekonywanie palaczy do rzucenia nałogu palenia papierosów i ochrona palaczy biernych.
Badaniem umożliwiającym ocenę czynności układu oddechowego i rozpoznanie POCHP w każdym jej stadium jest spirometria. Fakt ten został wykorzystany w programie profilaktyki przewlekłej obturacyjnej choroby płuc NFZ, do którego kwalifikowane są osoby między 40 a 65 rokiem życia, palące papierosy oraz byli palaczy, którzy nie mieli wykonanych badań przesiewowych w ramach programu profilaktyki POChP w ciągu ostatnich 36 miesięcy. Do programu mogą zgłaszać się również osoby w wieku 40-65 lat nigdy nie palący, ale mający objawy typowe dla POChP – kaszel i duszność podczas wysiłku. Program nie obejmuje osób, u których już wcześniej zdiagnozowano przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (lub przewlekłe zapalenie oskrzeli lub rozedmę).
Program profilaktyki POCHP przeprowadzany jest w dwóch etapach: badań podstawowych i badań pogłębionych.
Etap badań podstawowych obejmuje wywiad, badanie fizykalne i spirometrię. A następnie jest:
1. udzielana porada antynikotynowa dla palaczy lub
2. kwalifikowanie do grupy ryzyka POCHP i zalecenie ponownego zgłoszenie się do Programu po 36 miesiącach w razie dalszego palenia lub
3. skierowanie do specjalisty chorób płuc na konsultację lub
4. w przypadku nieprawidłowego wyniku badania spirometrycznego skierowanie do etapu badań pogłębionych.
Etap badań pogłębionych obejmuje powtórne wykonanie spirometrii i jeśli jest ona nieprawidłowa, to dodatkowo spirometryczną próbę rozkurczową. Poza tym zawiera również badanie lekarskie, poradę antynikotynową i dalsze zalecenia.
3. Program profilaktyki raka piersi
Raka piersi w Polsce wykrywa się rocznie u ok. 11 tys. kobiet, a ok. 5 tys. kobiet rocznie umiera z tego powodu. Jednocześnie rokowanie w raku piersi silnie zależy od stopnia zaawansowania choroby. Rak gruczołu piersiowego przez długi czas wzrasta w sposób utajony, toteż objawy jego występują późno. Zbyt późno, aby leczenie wówczas podjęte mogło spowodować całkowity powrót do zdrowia. Dlatego tak ważne jest jak najwcześniejsze wykrywanie guza. Im on jest mniejszy, tym mniejsze jest prawdopodobieństwo istnienia przerzutów, uogólnienia się choroby i w konsekwencji śmierci. Około 10% wszystkich jego postaci raka piersi uwarunkowanych jest genetycznie na tle mutacji w obrębie genów BRCA1 lub BRCA2. Do innych czynników zwiększających zagrożenie wystąpienia raka piersi należą:
- wiek powyżej 50 roku życia
- występowanie rak piersi u krewnych pierwszego stopnia (matka, siostra),
- pierwsza miesiączka przed 11 rokiem życia,
- późny wiek menopauzy (po 55 roku życia)
- pierwsza ciąża po 35 roku życia lub bezdzietność,
- brak lub krótki okres karmienia piersią,
- długotrwałe stosowanie środków antykoncepcyjnych w młodym wieku,
- wcześniej występujący rak drugiej piersi.
Biorąc pod uwagę, że skuteczność leczenia raka piersi jest silnie uzależniona od wczesnego wykrywania tego nowotworu uznano, że mammografia jest metodą diagnostyczną pozwalająca na wczesne wykrywanie zmian w gruczołach piersiowych.
Program skierowany jest do kobiet w wieku od 50 do 69 lat, które dodatkowo:
1. nie miały wykonywanej mammografii w ciągu ostatnich 24 miesięcy lub
2. otrzymały w ramach realizacji programu profilaktyki raka piersi w roku 2005 pisemne wskazanie do wykonania ponownego badania mammograficznego po upływie 12
miesięcy.
Do programu nie kwalifikują się kobiety, u których już wcześniej zdiagnozowano zmiany nowotworowe w piersi.
Program realizowany jest w dwóch etapach: badań podstawowych i diagnostyki pogłębionej.
Etap podstawowy obejmuje wywiad, ankietę, badanie mammograficzne z opisem. Jeśli wynik mammografii jest nieprawidłowy, kobieta jest kierowana do etapu badań pogłębionych.
Etap diagnostyki pogłębionej obejmuje poradę lekarską, mammografia uzupełniająca i/lub USG piersi, a w przypadku nieprawidłowości stwierdzonych w badaniu USG - biopsję pod kontrolą USG z badaniem histopatologicznym pobranego materiału oraz decyzję, co do dalszego postępowania czego dowodem jest skierowanie na dalszą diagnostykę lub leczenie w ramach NFZ.
4. Program profilaktyki raka szyjki macicy
Rak szyjki macicy jest drugim, co do częstości, nowotworem u kobiet w Polsce, a zgony z jego powodu są jednym z głównych problemów onkologicznych. Tymczasem liczba zgonów z powodu raka szyjki macicy w innych krajach Europy w ostatnich latach znacznie zmalała, co uzyskano dzięki badaniom przesiewowym. Wynika stąd wniosek, że w Polsce należy również wdrożyć skuteczny program badań przesiewowych raka szyjki macicy.
Rak szyjki macicy poprzedzony jest długim etapem zmian przedrakowych określanych mianem dysplazji, które łatwo wykryć i wyleczyć. Nieleczona dysplazja szyjki macicy może przekształcić się w raka szyjki macicy, który jest początkowo przedinwazyjny (nie przekracza nabłonka szyjki macicy), a później zaczyna naciekać tkanki leżące głębiej przechodząc w raka inwazyjnego. Jeśli nadal nie wdroży się leczenia, to w dalszym etapie choroby dochodzi do rozsiewu komórek nowotworowych, przerzutów do innych narządów, uogólnienia choroby i w końcu do śmierci.
Czynniki ryzyka rozwoju raka szyjki macicy to:
1. infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV),
2. wiek ze szczytem zachorowań między 45 a 55 r.ż.,
3. wczesne rozpoczęcie życia seksualnego,
4. duża liczba partnerów seksualnych,
5. duża liczba porodów,
6. palenie papierosów,
7. stwierdzona wcześniej zmiana patologiczna w badaniu cytologicznym,
8. partnerzy seksualni niemonogamiczni, z infekcją HPV (ryzyko zachorowania wzrasta 20-krotnie).
Powodzenie w walce z rakiem szyjki macicy zależy od wczesnego wykrywania zmian – najlepiej na etapie zmian przednowotworowych lub raka przedinwazyjnego. Jest to możliwe dzięki prostemu badaniu jakim jest wymaz cytologiczny z ujścia zewnętrznego kanału i z tarczy szyjki macicy. Badanie to jest jednocześnie bardzo tanie, co predysponuje je jako badanie przesiewowe. Dla zwiększenia jego efektywności konieczne jest masowe przeprowadzanie tego badania, a to wymaga szerokiej popularyzacji Programu w mediach i uświadamiania kobiet o korzyściach zdrowotnych płynących ze zgłoszenia się do Programu.
Program skierowany jest do kobiet w wieku od 25 do 59 lat, a badania będą przeprowadzane 1 raz na 3 lata. Program realizowany jest w dwóch etapach: podstawowym i diagnostyki pogłębionej.
Etap podstawowy obejmuje wywiad, ankietę, badanie ginekologiczne i badanie cytologiczne. Dalsze postępowanie jest uzależnione od wyniku badania cytologicznego i może to być:
1. zalecenie ponownego zgłoszenia się na badanie po trzech latach w przypadku prawidłowego wyniku i braku czynników ryzyka lub
2. zalecenie badania cytologicznego po 12 miesiącach w ramach Programu w uzasadnionych przypadkach lub
3. skierowanie do etapu pogłębionej diagnostyki Programu, jeżeli konieczna jest weryfikacja wstępnego rozpoznania.
Etap pogłębionej diagnostyki obejmuje badanie kolposkopowe i ewentualne pobranie celowanych wycinków do badania histopatologicznego oraz decyzję, co do dalszego postępowania (skierowanie na leczenie lub określenie terminu kolejnego badania cytologicznego).
5. Program badań prenatalnych
Program ten ma na celu zwiększenie dostępności badań prenatalnych w Polsce i umożliwienie wczesnego wykrywania ryzyka wad płodu dzięki testom biochemicznym i wczesnego rozpoznania wad płodu za pomocą tzw. USG genetycznego.
Przyczynkiem do wprowadzenia programu badań prenatalnych jest fakt, że w ostatnich latach coraz więcej kobiet rodzi dzieci po trzydziestce, a powyżej 35 r.ż. zwiększa się ryzyko zaburzeń genetycznych (aberracji chromosomowych) i wad u płodu.
Program przeznaczony jest dla kobiet w ciąży, które spełniają co najmniej jedno z poniższych kryteriów:
1) wiek powyżej 35 roku życia,
2) w poprzedniej ciąży stwierdzono aberracje chromosomowe u płodu,
3) w rodzinie występują strukturalne aberracje chromosomowe,
4) mają nieprawidłowy kariotyp, np. translokacją,
5) mają stwierdzony w czasie ciąży nieprawidłowy wyniku badania USG i/lub badań
biochemicznych wskazujących na zwiększone ryzyko aberracji chromosomowej lub wady płodu.
Diagnostyka prenatalna obejmuje badania nieinwazyjne i inwazyjne.
Badania nieinwazyjne to: genetyczne badanie ultrasonograficzne i badania biochemiczne z surowicy krwi będące markerami aberracji chromosomowych:
- APP-A – osoczowe białko ciążowe A,
- -hCG – wolna gonadotropina kosmówkowa (podjednostka beta),
- AFP – alfa fetoproteina,
- Estriol – wolny estriol.
Jeśli są wskazania, to wdrażane są procedury inwazyjne obejmujące:
a) biopsję trofoblastu – czyli pobranie pod kontrola USG fragmentu kosmówki do badań genetycznych,
b) amniopunkcję – czyli uzyskania płynu owodniowego zawierającego komórki płodu pod kontrolą USG,
c) kordocentezę – czyli uzyskanie krwi płodu dla przeprowadzenia badań cytogenetycznych.
lek. med. Ewa Pakuła - "Bez Recepty" - 01/2006 #11889#